Międzynarodowa inwentaryzacja i popularyzacja twórczości artystki emigracyjnej Alicji Halickiej (1889-1974)

Zachowane w kolekcjach publicznych i prywatnych prace Alicji Halickiej (malarskie i rysunkowe; na płótnie i papierze) charakteryzują się niewątpliwą, wysoką wartością artystyczną i historyczną. Wykształcona w Krakowie, Monachium i Paryżu artystka należała do kręgu emigracyjnych artystówi artystek wywodzących się z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, współtworząc charakterystyczny dla stolicy Francji w pierwszej połowie XX wieku fenomen artystyczny znany w literaturze pod nazwą „szkoły paryskiej” (École de Paris). Twórczość Halickiej była wysoko ceniona zarówno w międzywojennym Paryżu, jak i później, o czym świadczą: liczne wystawy jej sztuki odbywające się w paryskich galeriach; zakupy i donacje prac do najważniejszych publicznych zbiorów sztuki w Paryżu (m.in. Centre Pompidou); zaproszenia oraz zlecenia, jakie artystka otrzymywała od domów wydawniczych (ilustracja i grafika książkowa) i prywatnych zleceniodawców (portrety, projekty scenograficzne i projekty kostiumów).

Twórczość Halickiej posiada także istotną wartość historyczną, różnorodna formalnie i stylowo, oscylująca pomiędzy charakterystycznymi dla lat nastych oraz 20. XX wieku tendencjami kubistycznymi i rozmaitymi formułami realizmu lat 30. jest bezcennym wizualnym świadectwem przemian i bogactwa formalnego polskiej sztuki emigracyjnej w Paryżu.

Różnorodna – tak pod względem techniki, jak i tematyki i formy – malarska i rysunkowa spuścizna artystyczna Alicji Halickiej nie była jak dotąd przedmiotem zakrojonych na szeroką skalę badań o charakterze inwentaryzacyjno-katalogowym. Istotna z punktu widzenia historii sztuki XX wieku, historii recepcji artystycznej i polsko-francuskich relacji artystycznych twórczość polskiej artystki, chociaż obecna w dyskursie wystawienniczym i muzealniczym, pozostaje terenem nie dość dobrze przebadanym. Do takiego stanu rzeczy przyczyniło sią znaczne rozproszenie prac autorstwa artystki. Obrazy i rysunki Halickiej znajdują się zarówno w najważniejszych publicznych kolekcjach muzealnych w Europie (np. Centre Pompidou w Paryżu; Musée d'Art et d'Histoire du judaïsme w Paryżu) i Stanach Zjednoczonych Ameryki (np. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku), jak i w licznych zagranicznych kolekcjach prywatnych. Koncepcja projektu badawczego zakłada dotarcie do wszystkich dzieł Halickiej stworzonych do 1945 roku, będących częścią kolekcji publicznych, jak i – za pośrednictwem rozpoznanych już kolekcjonerów, marszandów i domów aukcyjnych, w których ofercie znajdowały się (i wciąż znajdują) dzieła artystki – skatalogowanie jak największej liczby obiektów będących własnością prywatną. Przewidywanym rezultatem projektu jest opracowanie możliwie pełnego katalogu dzieł Halickiej pozostających poza granicami Polski, zawierającego fotograficzne reprodukcje dzieł artystki, ich opis techniczny wraz z informacją o stanie zachowania, datowanie oraz notę dotyczącą proweniencji dzieła. Pozwoli on na ogląd powstałej na przestrzeni kilku dekad przed 1945 rokiem twórczości Halickiej i umożliwi prowadzenie dalszych badań szczegółowych nad jej sztuką i życiem.

Wydaniu katalogu towarzyszyć będzie sympozjum naukowe, w kolejnych zaś latach  będzie miała miejsce duża publiczna prezentacja dzieł Halickiej z kolekcji zagranicznych oraz krajowych. Realizacja projektu badawczego i popularyzatorskiego pozwoli na przywrócenie postaci i twórczości Alicji Halickiej nie tylko polskiej historii sztuki i muzealnictwu, lecz również zapoznanie z jej sztuką szerokiej publiczności. Innym spodziewanym, długoterminowym efektem projektu jest wprowadzenie artystki do międzynarodowego kanonu sztuki nowoczesnej i zwrócenie uwagi na wyjątkowy wkład jej twórczości plastycznej w światowy dorobek artystyczny epoki modernizmu.

Pracę nad opracowaniem katalogu dzieł Alicji Halickiej wyznaczać będzie chronologia jej życiorysu. Zespół badaczy prześledzi archiwa i kolekcje podążając śladami malarki, tj. rozpocznie pracę od kwerendy w Monachium, gdzie malarka uczęszczała do szkoły Hollósyego (1912), następnym miejscem badań zostanie Paryż, w którym Halicka osiedliła się w 1913 roku. Kwerenda działalności paryskiej Halickiej będzie podzielona na okresy wyznaczone przez kolejne etapy edukacji i asymilacji w tamtejszym środowisku, jak m.in. jej studia w Académie Ranson (1913), debiut na Salonie Jesiennym, udział w Salonie Niezależnych, itd. Od roku 1930, gdy kariera Halickiej coraz szybciej się rozwija jej prace pokazywane były także w galeriach w innych miastach we Francji a także za granicą. Zespół projektu skorzysta na tym etapie ze wsparcia kwerendzistów Centre Pompidou w Paryżu – instytucji z jaką łódzkie muzeum współpracuje od lat 80. Następny przełom w twórczości Halickiej wyznacza moment, od którego jej dzieła zaczęły trafiać do kolekcji amerykańskich to rok 1935, gdy nie tylko po raz pierwszy wystawia swoje prace w USA, ale także udaje się za ocean. Zespół będzie badać jej działalność w Ameryce, a pomocne w jej odkrywaniu  będą zasoby Uniwersytetu Yale – gdzie zdeponowana jest kolekcja i archiwalia Société Anonyme – pierwszego Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Stanach Zjednoczonych ufundowanego przez artystów.

Po zakończeniu kwerendy – zespół przejdzie do opracowania kart inwentarzowych zidentyfikowanych w kolekcjach publicznych i prywatnych dzieł i opracowania katalogu. Efekty badań nad rozproszoną spuścizną Alicji Halickiej zostaną udostępnione publiczności i poddane dodatkowemu opracowaniu naukowemu w ramach międzynarodowego sympozjum. Powstałe w jego trakcie analizy twórczości artystki zostaną włączone do katalogu na zasadzie jego uzupełnienia o walor krytyczny.

Termin realizacji: 3 lipca 2023 r. – 31 grudnia 2024 r.

Środki finansowe Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzące z Funduszu Promocji Kultury przyznano w kwocie 134.000 zł (słownie: sto trzydzieści cztery tysiące zł), w tym:

w roku 2023 r. : 46 000 zł (słownie: czterdzieści sześć tysięcy złotych)

w roku 2024 r. : 88 000 PLN (słownie: osiemdziesiąt osiem tysięcy złotych)

Zadanie: Międzynarodowa inwentaryzacja i popularyzacja twórczości artystki emigracyjnej Alicji Halickiej (1889-1974)

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego