BREVI MANU. Jak nie ulec pokusie, aby wszystkiego nie przemienić w księgę?

Tytuł wystawy wskazuje na dwa ważne aspekty tej wszechstronnej i wielowątkowej twórczości. Główne wyrażenie tytułowe „Brevi Manu” można tłumaczyć jako „od ręki, bez formalności, bez zwłoki, w skrócie”. Odnosi się ono bezpośrednio do sposobu pracy Artysty, którego cechą jest ewidentna odręczność, dotyk w sensie dosłownym, i dotyk zapośredniczony czy rozumiany metaforycznie. Z kolei podtytułowa „pokusa, aby wszystko przemienić w księgę” odnosi się do tworzonych przez Andrzeja M. Bartczaka dzieł, których powstało ponad 10 tysięcy. Znakomita ich część to książki artystyczne, obiekty książkowe, zwoje, obrazy pisane, porcelana z tekstami czy cytatami napisanymi, namalowanymi lub wyrytymi ręcznie, które powodują, że Autor określa często siebie jako „rękopiśmiennego typografa”. 

Większość z nich to księgi papierowe, o różnych rozmiarach, niekiedy przekraczających 50x70 cm, złożone najczęściej z kilkudziesięciu kart, włożonych luźno między okładki, zawierające linoryty, monotypie rysowane, szkice, rysunki, malarstwo, odbitki kserograficzne, elementy gotowe. 

Początkowo książki artystyczne powstawały w oparciu o unikatowe edytorstwo, klasyczne kodeksy i książki o luźnych kartkach, nadające dziełu charakter portfolia. Andrzej M. Bartczak poszukiwał wtedy nowych form dla książki. Na początku lat 2000. intermedialny charakter Jego twórczości uległ rozszerzeniu, a głównym zagadnieniem problemowym stało się ujęcie tytułowego „wszystkiego” jako księgi. Także materii, z jakiej książka jest tworzona i która może włączać i poszerzać w strukturę dzieła o dowolne przedmioty, techniki i technologie, łącznie z porcelaną (Porcelanowa księga). 

Sam artysta tak odnosi się do swojej „pokusy, aby wszystko przemienić w księgę”: 

W ontologicznym ujęciu otaczający nas świat jest wielką księgą pełną powszednich i eschatologicznych składników. Jest skarbnicą duchowych natchnień, jest księgą do czytania i do odczytania.

Niekiedy myślę, że wobec postępującej degradacji czytania, książka artystyczna – książka artysty, rozumiana jako dzieło prawdziwej sztuki, ma pewne szanse i będzie mogła spełnić najbardziej wyszukane humanistyczne, intelektualne i estetyczne oczekiwania. 

Z takim, nieco patetycznym przekonaniem, wciąż pracuję.

Kwiecień 2017, Łódź 

Andrzej Marian Bartczak

Urodził się w 1945 r., studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi w latach 1963-1969, na Wydziale Tkaniny. Studia malarskie realizował u profesorów Stanisława Byrskiego i Stanisława Fijałkowskiego (dyplom z wyróżnieniem w 1969 r.). W 1971 roku podjął pracę pedagogiczną i artystyczną w macierzystej Uczelni jako asystent prof. Stanisława Fijałkowskiego na Wydziale Grafiki w Pracowni Technik Drzeworytniczych. Po przewodzie kwalifikacyjnym I stopnia (dr sztuki) w 1975 roku wykładał jako adiunkt, a po przewodzie kwalifikacyjnym II stopnia (dr hab. sztuki) w 1982 roku pracował na stanowisku docenta. W roku 1992 otrzymał tytuł naukowy profesora sztuk plastycznych.

W latach 1974-2010 kierował Pracownią Technik Drzeworytniczych, którą następnie przekształcił w Pracownie Technik Drzeworytniczych i Książki Artystycznej. W latach 1984-2008 pełnił funkcję kierownika Katedry Grafiki Warsztatowej. Od roku 2010 kierownik Pracowni malarstwa I (Otwarta księga). Promotor w przewodach doktorskich, recenzent w postępowaniach habilitacyjnych i o nadanie tytułu naukowego profesora. 

Uprawia twórczość w zakresie malarstwa, rysunku, grafiki warsztatowej, ceramiki, sztuki przedmiotu, książki artystycznej i poezji. Od roku 2002 realizuje koncepcję Porcelanowej biblioteki, w której tekst i obraz stapiają się ze sobą w całość.

W swoim dorobku posiada realizację ponad 200 wystaw indywidualnych, pokazów i prezentacji w Polsce, Europie i USA. Od 1969 roku brał udział w prawie 500 wystawach zbiorowych, krajowych, międzynarodowych i sztuki polskiej za granicą.

Jest laureatem ponad 50 nagród, wyróżnień i medali za twórczość i wybitne osiągnięcia w szkolnictwie wyższym m.in. trzy nagrody Ministra Kultury i Sztuki oraz Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. W 2015 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2021 Nagrodę Miasta Łodzi.