Artpool a Biuro Poezji. Węgierska „sztuka poczty” w teczkach z Archiwum Biura Poezji Andrzeja Partuma

W Artpool mieszały się „geny” wielu artystów, teoretyków i amatorów sztuki. Wśród nich był Andrzej Partum, który otrzymywał z Węgier przesyłki i listy. Czy na nie odpisywał? Na pewno umieszczał je w swoim Biurze Poezji w specjalnie oznaczonych teczkach. Wśród nadawców byli Pinczehelyi Sándor, Endre Tót, László Beke, Dóra Maurer, Gábor Tóth i Artpool. 

Artpool to archiwum założone w 1979 roku w Budapeszcie przez György Galántaia i Júlię Klaniczay. Początek budowania zbiorów stanowi kolekcja obiektów i dokumentów zachowana po zamkniętej przez ówczesne władze w 1973 roku Chapel Studio. Była to prowadzona przez Galántaia przez trzy lata pracowania i galeria sztuki niezależnej zorganizowana w Balatonboglár, za zgodą proboszcza w kaplicy cmentarnej. Kiedy działalność studia nie była już możliwa, otwarcie archiwum stało się jej naturalną kontynuacją. Od początku Galantai zaproponował aktywną formę funkcjonowania archiwum. W manifeście założycielskim zapowiadał nie tylko rzetelne zbieranie i katalogowanie nadsyłanych pocztą materiałów, ale również aktywną pracę z nimi. Intencją artysty było dzielenie się informacją, do której w tamtym czasie dostęp był ograniczony.

Biuro Poezji Andrzej Partum założył w 1971 roku w niewielkim pokoju na strychu kamienicy przy ulicy Poznańskiej 38 w Warszawie. W tym czasie miał na swoim koncie 5 tomików poezji wydanych własnym nakładem. W niektórych z nich publikował prace zaprzyjaźnionych artystów m.in. Alfreda Lenicy, Ewy Partum, Henryka Strumiłło, Koji Komojego, Henryka Stażewskiego. Wkrótce za sprawą działalności biura miał rozpocząć wysyłki haseł i manifestów do szerokiego grona uczestników sieci poczty w Polsce i zagranicą. Partum orzekł „twórczy i autorytatywny” charakter biura. Zobowiązał się do rejestrowania faktów twórczych „w ciągu 48 godzin od chwili ich zgłoszenia” oraz „na prośbę wydania opinii o koncepcji”. Biuro miało działać „na korzyść informacji”. Do dostępu do materiałów upoważniała legitymacja członkowska.

Oba archiwa przetrwały do dzisiaj i obecnie są pod opieką instytucji kultury. Archiwum Artpool zostało przyłączone do Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie w 2015 roku i w 2020 roku złożone w magazynach Muzeum Narodowego. Obecnie funkcjonuje w ramach departamentu w The Central European Research Institute for Art History (KEMKI). 

Archiwum Biura Poezji Andrzeja Partuma od 2020 roku jest własnością Muzeum Sztuki w Łodzi. 

W ramach realizowanego wspólnie z Artpool projektu „Archiwa przyszłości” mogliśmy sprawdzić zawartość kopert nadanych z Biura Poezji. Wśród wysyłek Partuma oprócz haseł i manifestów, znalazły się egzemplarze autorskich prac m.in. znany z kolekcji Muzeum Sztuki „Alphabet Phonétique” i nieznany „Poem zero absolute by Andrzej Partum z hasłem w j. angielskim: Artist makes Maximum Art – Stop, 1976. Był też maszynopis listu z zaproszeniem do udziału w Kongresie Tekstu Wizualnego, który Partum zorganizował z udziałem m.in. węgierskich artystów w Galerii Remont w 1977. 

Wkrótce oba zbiory archiwalne połączą się na ekranach instalacji interaktywnej, podczas planowanej na zakończenie projektu wystawy w Instytucie Polskim w Budapeszcie w dniach 5–7 listopada 2024 roku. 

Wystawie towarzyszyć będzie wykład pt. Zaglądają do Artpool. Relacja z archiwum założonego przez węgierskich artystów György Galántai i Júlię Klaniczay w 1979 w Budapeszcie, zaplanowany na 17 października 2024 r., prowadzenie: Marta Pierzchała.

Prezentacja materiałów archiwalnych dostępna jest codziennie, z wyjątkiem poniedziałków i weekendów, w godz. 9.00-16.00 i w czwartki w godz. 9.00-18.00. Wstęp 1 zł. Do obejrzenia prezentacji upoważnia także bilet na wystawę czasową w ms1. 

Galeria na Antresoli jest niedostępna dla osób poruszających się na wózkach.