Strategia rozwoju kolekcji

Kolekcja sztuki XX i XXI wieku Muzeum Sztuki w Łodzi jest najstarszym, a zarazem jednym z najważniejszych zbiorów sztuki nowoczesnej i współczesnej w tej części Europy. W gromadzonych od końca lat 20. XX wieku zbiorach znajdują się zespoły najbardziej reprezentatywnych prac najważniejszych artystów kształtujących historię sztuki polskiej ostatnich stu lat. Muzeum Sztuki posiada również bogaty zbiór prac twórców z całego świata, zarówno związanych z międzywojenną awangardą, jak i działających w okresie powojennym, aż po czasy współczesne. W Muzeum znajdują się też zbiory sztuki dawnej obejmujące głownie sztukę XIX wieku i rzemiosło artystyczne.

Zbiory Muzeum Sztuki w Łodzi są gromadzone i przechowywane w trzech siedzibach: gmachu głównym ms¹ – przy ulicy Więckowskiego (XIX – wiecznym, neorenesansowym pałacu zbudowanym dla Maurycego Poznańskiego), w Muzeum Pałacu Herbsta na Księżym Młynie - odrestaurowanej rezydencji należącej niegdyś do rodziny łódzkich przemysłowców, Herbstów, oraz w filii ms² - zrewitalizowanym budynku tkalni należącej swego czasu do kompleksu fabrycznego Izraela Poznańskiego (dziś – Centrum Manufaktura). Obecnie kolekcja sztuki XX i XXI wieku obejmuje ponad jedenaście tysięcy pozycji inwentarzowych (pod którymi kryją się niekiedy całe cykle) autorstwa ponad dwóch tysięcy artystów, natomiast zbiory sztuki dawnej to ponad cztery tysiące pozycji.

Poprzednia (lata 2012-2022) strategia rozwoju kolekcji obejmowała plan rozwoju kolekcji XX i XXI wieku i nakierowana była na podtrzymywanie niemal wyłącznie takiego etosu sztuki awangardowej, która programowo zaangażowana jest w kwestie społeczne. Ten kierunek wskazywał na poszerzanie kolekcji szczególnie w zakresie dzieł podejmujących tematy wynikające z aktualnych debat, co miało pozwolić na nowo odczytać awangardę i jej oddziaływanie społeczno-polityczne. Czyniono to w trzech zasadniczych obszarach: „przekształcanie tradycji sztuki nowoczesnej w sztuce współczesnej” (w szczególności zakup prac które pokazują jakie cele społeczne i polityczne przyświecały artystom związanym z awangardą); „przemieszczanie kanonu sztuki nowoczesnej” (zakup dzieł eksponujących konceptualizm, nowe media i performans, a także archiwa artystów), „istotne zjawiska sztuki współczesnej” (odpowiedzi czy komentarze dla tematów wynikających z aktualnych sytuacji społecznych, kulturowych, politycznych i ekonomicznych).

W obecnej strategii rozwoju kolekcji XX i XXI wieku następuje programowy odwrót od nabywania dzieł, których wyznacznikiem jest jedynie aktualność polityczno-społeczna, w celu skupienia się na artyście i jego najlepszych zasobach, przywrócenia aksjonormatywnego porządku sztuki, zwrócenia uwagi na twórczość istotną z punktu widzenia zasad plastyki. Jest to działanie zgodne z hasłami głoszonymi przez jednego z ojców-założycieli kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, w tym Władysława Strzemińskiego, który pisał o prawach czystej plastyki, prawach budowy formy, logice praw materiału, prawie jednolitości przestrzeni, prawie kontrastu, prawach fizjologii wzroku. Jest zwrotem ku zagadnieniom sztuki bez konieczności reprodukowania w polu artystycznym stylu polaryzacji poglądów sceny politycznej i ulegania niczym nieuzasadnionemu imperatywowi, że sztuka ma obowiązek powstawać w związku z debatami społecznymi: dyskursem emancypacyjnym, biopolityką, etc. Władysław Strzemiński pisał w 1935 roku, że w kształtowaniu kultury plastycznej największe znaczenie przypada muzeom. Dlatego ze względu na kierunek kształtowania się kultury plastycznej szerokich mas społeczeństwa łódzkiego nie może być obojętnym, jak będzie się odbywała rozbudowa zbiorów łódzkiego muzeum, którego fundamentem stała się na początku lat 30. XX w. Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”. W Muzeum Sztuki w Łodzi według zacytowanej powyżej diagnozy Strzemińskiego, będzie kształtowana kultura plastyczna w oparciu o już sprawdzone, ale ciągle aktualne w wymowie, historyczne zjawisko, jakim jest Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej. Fakt, że zgromadzona tutaj przez artystów "bez instytucjonalnego pośrednika" jest arcyważny, niejako symbolicznie unaocznia bowiem, że proces obejmowania dzieła konsekrującą ramą muzealną, powinien następować po procesie negocjacji intencji autorskiej z szerokim odbiorcą i niezależną krytyką na wolnym rynku idei i w jej wyniku. Celem rozbudowy kolekcji jest więc także wyrównywanie szans na rynku idei, bez korumpowania postaw artystów, w zamian za obietnicę przyjęcia w poczet podmiotów uprzywilejowanych (do muzeum). A co za tym idzie rozpoznanie właściwego znaczenia artystów awangardy i zrozumienia istoty postawy awangardowej zarówno w kraju, jak i zagranicą. Z uwagi na progresywny charakter zasobu muzeum, programowo eksperymentalny i wybitnie dyskursywny, celem powiększania zasobów, będzie przywoływanie wszystkich cennych inicjatyw podejmowanych tu w przeszłości i stworzenia międzynarodowej platformy, forum, laboratorium, umożliwiających oddanie głosu wszystkim, mającym potrzebę i zdolność reagowania na to, co dzieje się w obszarze sztuki najnowszej lub w samym muzeum. 

Ważnym obszarem jest też rozbudowywanie kolekcji sztuki dawnej. Tutaj najważniejszym aspektem jest pozyskiwanie nabytków wpisujących się program Domu Historycznego -  Pałac Herbsta, będącego prezentacją siedziby rodziny fabrykanckiej i ukazującej przełom XIX i XX wieku. Usytuowanie Galerii Sztuki Dawnej w obrębie dziewiętnastowiecznej rezydencji umożliwia uchwycenie wielowarstwowych perspektyw związanych z dziedzictwem kulturowym XIX stulecia, a także powiązanie zagadnień dotyczących historii społecznej oraz sztuki dawnej w szerokim kontekście kultury dnia codziennego. 

Do kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi nabywane będą wyłącznie prace unikatowe, o niepodważalnej autentyczności i tytule prawnym, wysokiej jakości artystycznej oraz historycznej, zgodne profilem zbiorów w systemie następującym: prace z zagranicy najlepiej w formie daru, prace krajowe w formie daru i zakupu, w pierwszym rzędzie i o ile to możliwe, od autora lub spadkobierców i właścicieli, jeśli to możliwe bez galeryjnych marż, zgodnie z zasadą, wg której istotne wizerunkowo muzeum przyjmując prace do swojego zasobu, płaci także kapitałem symbolicznym, nie rujnując przy tym systemu obrotu dziełami sztuki na tzw. wolnym rynku. 

Nabywanie do kolekcji Muzeum odbywa się w oparciu o funkcjonujące w Muzeum Regulamin działalności Komisji Nabywania Muzealiów oraz Regulamin zasad ewidencjonowania i ruchu dzieł sztuki w Muzeum Sztuki w Łodzi, w których opisane są szczegółowe zasady działalności Komisji Nabywania oraz formalna strona procesu nabywania muzealiów.