Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design

otwarcie: piątek, 24 listopada 2017, godz. 18:00

Wystawa Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design była ostatnią z serii ekspozycji organizowanych przez Muzeum Sztuki w 2017 w ramach obchodów stulecia awangardy w Polsce, których celem było spojrzenie na nowo na jej spuściznę. Wybór tematu, a więc pokazanie kontaktów i powiązań w sztuce holenderskiego De Stijl z polskimi grupami/artystami awangardowymi, jest istotny z dwóch przyczyn. Po pierwsze przybliża wątek, który do tej pory – wobec dominującej w największych opracowaniach historii polskiej awangardy wykładni o kluczowym wpływie konstruktywizmu rosyjskiego na polską awangardę – był usuwany na plan dalszy. Po drugie zaś, odwołuje się do zagadnień istotnych w projektach awangardy, której głównym celem było stworzenie zupełnie nowej kultury plastycznej, przekształcenie i ulepszenie otaczającego świata, między innymi przez projektowanie architektury, wnętrz i mebli.

Największa aktywność De Stijl jako ugrupowania przypadła na lata 1917 – 1920. Jest to zarazem okres, w którym powstały główne prace teoretyczne, stanowiące podwaliny ruchu i jego działalności projektowej. Lata 20. XX wieku to okres realizacji najważniejszych prac związanych z De Stijl. Czas istnienia ugrupowania to także okres wydawania magazynu o tej samej nazwie, którego ostatni numer ukazał się w 1932, rok po śmierci swojego głównego animatora – Theo van Doesburga. W grupie znaleźli się m.in.: Piet Mondrian, Theo van Doesburg, Georges Vantongerloo, Bart van der Leck, Vilmos Huszár, Gerrit Rietveld, Cornelis van Eesteren, Willem van Leusden, Jacobus Johannes Pieter Oud, Robert van 't Hoff czy Jan Wils. W 1924 roku, w wyniku konfliktu z Theo van Doesburgiem dotyczącego zasad neoplastycyzmu, od ruchu separuje się Piet Mondrian. W końcowych latach działalności ugrupowania pod jego wpływem znaleźli się także twórcy młodszego pokolenia, między innymi Frederick Kiesler, Jean Gorin, Friedrich Vordemberge-Gildewart czy César Domela Nieuwenhuis.

Punktem wyjścia dla modelu sztuki grupy De Stijl była opracowana przez Pieta Mondriana idea neoplastycyzmu. Związana z malarstwem, została przeniesiona w trzeci i czwarty wymiar przede wszystkim przez Theo van Doesburga. Nie oznaczała ona stworzenia prostej idei wzornictwa przemysłowego, ale kompleksowego modelu kształtowania formy plastycznej, która manifestować się miała się na różnych poziomach i poprzez współoddziaływanie rozmaitych dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby czy architektury (a nawet muzyki i literatury) na kształt totalnego Gesamtkunstwerk.

Początek lat 20. XX wieku to czas, kiedy polscy artyści na tyle już okrzepli w nowej sytuacji geopolitycznej, która przyniosła Polsce niepodległość, że możliwe stało się zorganizowane wystąpienie i próby wcielania w życie idei, które dotąd prezentowane były jedynie w formie manifestów. Wraz z powołaniem grupy Blok i ukazaniem się pierwszego numeru pisma, nawiązały się również bliższe relacje między przedstawicielami polskiej i holenderskiej awangardy, wymiana korespondencji, przedruki artykułów i fotografii zrealizowanych projektów. Cel artystów należących do obu tych ugrupowań był wszakże taki sam: organizowanie nowoczesnego życia przy pomocy sztuki.

W tym czasie twórcy i propagatorzy neoplastycyzmu, jak Piet Mondrian, Theo van Doesburg czy Vilmos Huszár, mieli już za sobą pierwsze próby przejścia od teorii do konkretnych realizacji w dziedzinie architektury, designu czy typografii. W Polsce nowa architektura dopiero się kształtowała, szukając drogi pomiędzy narodowym stylem dworkowym a płynącymi z Zachodu ideami architektury egalitarnej, która mogłaby zapewnić każdemu godne warunki życia. Głównym probierzem nowoczesności miał być funkcjonalizm, który zdominował architekturę, projekty mebli a także kolorystykę wnętrza.

Na ekspozycji znalazło się łącznie około 130 obiektów: rzeźb, obrazów, rysunków, a także makiet, rekonstrukcji oraz zdjęć archiwalnych. Kolekcje, z których pochodzą dzieła: Van Abbemuseum, Eidhoven; Het Nieuwe Instituut, Rotterdam; Centraal Museum, Utrecht; Stedelijk Museum, Amsterdam; Roberto Polo Gallery, Bruksela; Muzeum Architektury we Wrocławiu; Fundacja Polskiej Sztuki Nowoczesnej, Warszawa; Marzona Archive, Berlin, kolekcje prywatne oraz kolekcja własna Muzeum Sztuki.

Wraz z otwarciem wystawy Organizatorzy życia, po powrocie dzieł z Madrytu, ponownie otwarta została Sala Neoplastyczna i wystawa wokół niej, czyli Sala Neoplastyczna. Kompozycja otwarta. Słynne pomieszczenie zostało odtworzone w "klasycznym kształcie" i na czas wystawy Organizatorzy życia stało się jej nieodłączną częścią, którą widzowie po zobaczeniu nowej ekspozycji koniecznie powinni odwiedzić, aby zobaczyć projekt Strzemińskiego i prace innych artystów związanych z neoplastycyzmem.

Artyści/Artystki: Barbara Brukalska, Stanisław Brukalski, Theo van Doesburg, Jean Gorin, Vilmos Huszár, Katarzyna Kobro, Bohdan Lachert, Bart van der Leck, Willem van dem Leusden, Piet Mondrian, César Domela Nieuwenhuis, Gerrit Thomas Rietveld, Karl Peter Röhl, Kurt Schwitters, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński, Helena Syrkus, Szymon Syrkus, Józef Szanajca, Krystyna Tołłoczko-Różyska, Jo Uiterwaal, Georges Vantongerloo i inni.

Kuratorki: Paulina Kurc-Maj, Anna Saciuk-Gąsowska
Koordynator: Przemysław Purtak
Architektura wystawy: Art of Design – Joanna Góra Raurowicz

kup bilet

WYSTAWA ODBYWA SIĘ W RAMACH OBCHODÓW STULECIA AWANGARDY W POLSCE

Pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy

oraz pod auspicjami:

Wystawa odbywa się w ramach obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości