Kampania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Puste Ramy”

Muzeum Sztuki w Łodzi włączyło się w kampanię Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Puste Ramy”, która przypomina o dobrach kultury utraconych przez państwo polskie w czasie II wojny światowej.

Muzeum otwarto w dniu 13 kwietnia 1930 r. Nosiło wówczas nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. Najważniejszą częścią zbiorów, która zdecydowała o dalszym kierunku jego rozwoju, była pozyskana w latach 30. Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”. Po II wojnie światowej instytucja przyjęła nazwę Miejskie Muzeum Sztuki w Łodzi, a od 1 stycznia 1950 r. obecną nazwę: Muzeum Sztuki w Łodzi.

Jeszcze w połowie lat 30. muzeum zostało zreorganizowane w placówkę, która zajmuje się wyłącznie sztuką. Muzeum kolekcjonowało wówczas sztukę od średniowiecza do współczesności, ze szczególnym naciskiem na czasy współczesne. Ta tendencja utrzymała się po II wojnie światowej, kiedy placówka – już jako Muzeum Sztuki w Łodzi – zajmowała się kolekcjonowaniem sztuki polskiej i zagranicznej, w szczególności sztuki XX, a obecnie także XXI wieku.

Pod koniec sierpnia 1939 r. ówczesny dyrektor muzeum Marian Minich jako oficer dostał powołanie do wojska. Do Łodzi wrócił w listopadzie 1939 r. Muzeum zarządzali już wtedy Niemcy. Grabież i niszczenie dzieł sztuki trwały mniej więcej od lipca 1940 r. do końca okupacji. W roku 1942 zbiory muzeum przeniesiono do muzeum archeologicznego i do Pałacu Poznańskiego w Łodzi. Niestety nie jest znany ich dokładny los do końca okupacji. Pod koniec wojny duża część zbiorów została z Łodzi wywieziona. Dzięki powojennej akcji rewindykacyjnej odzyskano 140 eksponatów. Odejmując ponad sto dzieł rewindykowanych, straty stanowiły około 25 proc. zbiorów w porównaniu ze stanem z dnia 31 sierpnia 1939 r. Szacuje się je na ponad 230 zabytków. Obejmują one również wywiezione lub zniszczone zbiory biblioteczne. Ze względu na luki w przedwojennych inwentarzach szczegółowe określenie liczby utraconych dzieł jest utrudnione.

Do najcenniejszych strat wojennych muzeum należą:

• „Gitara”, Pablo Picasso (1881–1973), ok. 1914, rysunek, kolaż, papier, 65 × 51 cm (?), nr w bazie strat wojennych: 11942;
• „Konfiguracja”, Hans (Jean) Arp (1887–1966), 1929, relief, drewno polichromowane, 27 × 26 cm (?), nr w bazie strat wojennych: 11961;
• „Rzeźba” (mobil), Alexander Calder (1898–1976), nd., metal, wymiary nieznane, nr w bazie strat wojennych: 11962;
• „Kompozycja wielopłaszczyznowa”, Tytus Czyżewski (1880– 1945), ok. 1916, farba, tektura, drewno, 75 × 55 (?) cm, nr w bazie strat wojennych: 3019;
• „Madonna z Dzieciątkiem i papugą na tle krajobrazu, Mistrz z papugą”, b.d./ (1525), olej, płótno, 112 × 72 cm, nr w bazie strat wojennych: 2994;
• „Zwiastowanie”, Jakub Jordaens, olej, płótno, 151 × 123 cm (153,5 × 116 cm), nr w bazie strat wojennych: 2989.