Eisenstein o surowym stanie sztuki - wykład Tomasza Majewskiego

Wydarzenie towarzyszące zapowiada wystawę Zmiennokształtność. Eisenstein jako metoda

W 2018 roku przypada 120. rocznica urodzin i 70. rocznica śmierci Sergieja Eisensteina. Jednym z celów wykładu będzie pokazanie, że w ostatniej dekadzie na świecie doszło nie tylko do ożywienia zainteresowania jego mniej znanymi pracami (np. rysunkami meksykańskimi), ale dokonała się też ważna zmiana w sposobie interpretacji dorobku tego artysty, który postrzegany jest dzisiaj jako twórca multimedialny i oryginalny filozof kultury. 

Jak zobaczymy, nicią przewodnią finalnego projektu teoretyczno-estetycznego Eisensteina jest AMORFICZNOŚĆ, pojmowana jako podstawowe stadium tzw. „dialektyki tworzenia”, będącej z kolei daleko idącym przekształceniem dialektycznego sposobu myślenia w tradycji marksowsko-heglowskiej. Kategoria ta antycypowana jest już w jego cyklu rysunków meksykańskich. Kolejnym analizowanym słowem-kluczem w zapiskach autora Pancernika Potiomkina będzie PLAZMATYCZNOŚĆ – rozumiana jako ambiwalencja oraz bezforemność materii ożywionej (i zarazem stadium biologicznej metamorfozy, otwierającej pole do zajścia tzw. „mutacji gatunkowej”). W nawiązującym do psychoanalizy opisie procesu twórczego pojawiającym się u Eisensteina synonimem tych pojęć jest również „biseksualność” jako „fizjologiczny warunek wstępny dialektyki tworzenia”, który poprzedza jeszcze polaryzację na formy „męskie” i „żeńskie”. Analizując tę kwestię przywołamy m.in. odnoszący się do tej problematyki list Eisensteina z 23 maja 1931 roku, napisany do berlińskiego seksuologa Magnusa Hirschfelda z pytaniem o „zagadkę seksualności Hegla” (jako twórcy filozoficznej dialektyki). Zagadnienia takie jak charakter symbiotyczno-biomorficznej dynamiki przekształceń organizmów żywych, jej artystyczne reprezentacje oraz dialektyczny „ruch pojęć” – były przedmiotem zaawansowanej pracy Eisensteina w jego nieukończonym opus magnum, określanym jako „Metoda”, które poświęcił antropologicznemu ujęciu ludzkiej zdolności kreacji.

Tomasz Majewski – kulturoznawca i filmoznawca, związany z Katedrą Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykłada historię filmu animowanego w Szkole Filmowej w Łodzi oraz historię kultury na Uniwersytecie Łódzkim. Autor książki Dialektyczne feerie. Szkoła frankfurcka i kultura popularna (2011). Redaktor tomów Rekonfiguracje modernizmu. Nowoczesność i kultura popularna (2009), Pamięć Shoah (2009) i Memory of the Shoah. Cultural Representations and Commemorative Pratices (2010). Publikował w „Kwartalniku filmowym", „Kulturze współczesnej", „Dialogu", „Tekstach Drugich".